थान्बा मुला, समसामयिक विषय थेन सन्दर्भगादेथोरी ह्याङला तामाङ समाज मकवानपुरला चोहो, थेराङलासीन नेपाल लेखपढी कानून व्यवसायी एशोसियशनना ङाच्छाला मकवानपुर जोङ चोहो दान्दे केन्द्रीय सचिवालयला मुलमी आत्मराम मोक्तान थेन ङानीला साङग्युरबोन नवराज वाईबासे लाबा तामगान ः
 तीनी न्हाङगार लीच्छाला दुअीरी तीगारी व्यस्त मुस्युबा मुला ?
दान्देला लीच्छाला दुअीरी ङा र्हङलान पेशा व्यवसायीरीनुन व्यस्त मुला । ङा लेखापढी कानून व्यवसायीरी गे लाबा म्ही तामासे र्हाङलान गेरी व्यस्त मुला ।
ड्ड तामगानना ताङदा र्हाङलान पेशाला थुमग्यामसे लाअीम्हान्जी, जसरी दान्दे सरकारसे चु गोने लाला १ कुनुहीन्से (भदौ–१ हीन्से) छार संहिता (ऐन÷ठीम) बाबा मुला, चुसे र्हाङनीदा तीगा प्रभाव पर्दीबा मुला

तीगा असर तासेला मुला ?
चु भदौ १ कुनुहीन्से लागु लाबा जुन कानून, संहिता मुला चु ङान्ना पेशा व्यवसायदेन सम्बन्धीत मुला । चु बीमा ङाच्छा चल्दीजीबा नीतिगत व्यवस्थारी परिवर्तन ताबा मुला । चु हाबा ठीमरी जामेकोलादुगुला थोरी ल्हानान कोङबा ठीम स्होसी हाबा म्राङबा मुला । सर्वस्वसहितला कैदला व्यवस्थारीनुन पोसी दाले हाबा म्राङबा मुला । कोरदान च्यामा चु ठीम ङाच्छालाबीमा ज्याबा स्होसी हाबा मुला बीबा ङादा छोर्बा मुला । ङान्नाजे व्यवसायला स्वार्थदा जे च्यासीन आतानी, दान्दे भर्खर हाबा तामासे झट्ट च्यामा असर तासेला बीबार्हाङ ङ्हामसाअीनुन लीच्छा दोनारी ङानीदा आज्याबा असर तासेलाजा आम्राङबा मुला ।

क्योङनुन ह्युल्बाला पक्षदा ज्याबा तागाअी बीबा ङानीला धारणा (सेमताम) हीन्ना । थेन ङानी र्होदुगुनुन प्राविधिक ज्ञानरी अपडेट तादोबाजा चु ठीमसे वान्बा मुला बीबा छोर्बा मुला । २१ औं शताब्दीला चु ताङरी ल्हानान व्यवस्था थेन व्यवहारदुगु प्रविधिसे ङाच्छा थोबा मुला थे तामासे प्राविधिक स्हेगादेरीजा र्हाङ र्हाङनुन अपडेट तासी ङाच्छा वाङदोबा छोर्बा मुला ।

र्हाङ ह्याङला तामाङ समाजा मकवानपुरला चोहोनुन हीन्ना, दान्देदोना चु गेन्दुनसे हाराङबा गेगादे, गेताङदुगु लाबान दोखाबा मुुला ? दान्दे तत्कँलिन स्थितिरी हाराङबा गेताङगादे ताबान मुला ?
ह्याङला तामाङ समाज मकवानपुर २०६१ सालरी ठोङसी ल्होलो ल्होलो खालला गेताङगादे लासी ङाच्छा वाङबान लाबा गेन्दुन हीन्ना । थे दुअीरी ङा महासचिव (ग्रेन गअुराअी मुबा) ठोङबा दुअीला चोहो जा कालु घलान मुबा । लीच्छाला दुअीरी दान्दे चु गेन्दुन च्याङना सुस्त, सेलाइदीबा अवस्थारी मुला । तासीबीसाम लीच्छाला दुअीरी ङाच्छा जसरी आदिवासी जनजाति ह्युल्बाला र्हाङवाङगादे ह्युलठीमरी सम्बोधन तादोबा मुबा, थे ताबारी आहाम्नी, थेसेलामा ल्हानान तामाङ गेन्दुन थेन स्यान आदिवासी जनजाति ह्युल्बादुगुला नेतृत्वरी ठोङबा गेन्दुनना नेतृत्वदुगु थेन स्यान ह्युल्बादुगुदा निराश स्होबा मुला, तानालाबा मुला ।

ह्याङला तामाङ समाजसे ङाच्छा ङाच्छा जसरी र्हाङला ग्योअीकाअी थेन रीमठीमदा थोबा, छार्ना ल्हेना लाबा बाङगादे लाबा मुबा, गेताङगादे ताबा मुबा दान्दे लीच्छा थेराङलासीन सकृयता आरेबा स्थिति हीन्ना, ल्हानान र्हेङबा दुअीहीन्से ङालान नेतृत्वरी गेन्दुन ङाच्छा वाङबान हाबा मुला । ल्हानान दुअी ताबाहीन्से च्हाजागी निराशनुन ताबाजीम, सदन गुर्गीन म्हीसे नेतृत्व लाजीबा ताङरी थेराङनुन ङ्हाम्बाजीम, खेप्पा ख्लापसे गोठे ओगट्दीबार्हाङ ताबाजीम, थे ताबासे ङाअी गादे पटक छार नेतृत्व बाअी पाङसी साधारण सभानुन स्हेङजी तर ल्हानानसे छार नेतृत्वदा आपीन्बा बीसी निर्णय लाजी, जसरी दान्दे चलाअीदीबान हाबा मुला थेराङलासीन चलाअीदीदोला बीबा काअी कोङनालासी मुलमीदुगुग्याम (सदस्यदुगुग्याम) हाजी ।

छार नेतृत्वसे चुदा थोबारी हाम्ला ङाच्छा कोङनालासी गेन्दुनना बोर्ला बीबाथोरी ल्हानान मुलमीदुगुसे विश्वास आलाबा मुला, छार नेतृत्वसे झन् गेन्दुनदा आज्याबा तानालाला, थुम्नालाला बीबा सेमताम थान्बा मुला । थे ताबासे ल्हानान र्हेङबा दुअीहीनसे ङाअीनुन नेतृत्व लाबान हाबा हीन्ना । लीच्छाला दुअीरी जसरी मधेशरी पहिचान थेन र्हाङवाङला थोरी आन्दोलन ताबा मुला पहाड थुमरी आदिवासी जनजाति थुमग्यामसे चु थोरी थेराङलासीन सशक्त संघर्ष, आन्दोलन ताबारी आहाम्नी ।

दान्दे न्हुप थुमरी प्रदेशदुगुला मीन थान्बा ताङरी च्हाजागार आन्दोलनमी ताजी तर पहिचानना मीन आथान्ना ग्लाला, स्योङला मीन थान्सी ङाच्छा वाङबा मुला । दान्दे प्रदेश नम्वर सोमरीनुन मीनना अनौपचारिक बहस शुरु तासीजीन्बा मुला । थे न्हुप थुमलान र्हाङलासीन चु प्रदेशरीनुन ङाच्छा वाङसेला संकेतगादे म्राङजीन्बा मुला । थे तामा र्हाङवाङ याङबा थोरीनुन लीच्छा ताबा मुला । चु कोरनुन ताङगादेसेनुन ल्हानान आदिवासी जनजाति खीमरोदा निराश स्होबा मुला । ल्हानान दुअीदोना गुर्गीसेन नेतृत्व लाजीमादारी हाअीमाम वाक्कदिक्कनुन ताबाजीम ।
ड्ड दान्दे दोना दामादारी हाराङबा–हाराङबा गे थेन गेताङगादे चु गेन्दुनसे लाबान दोखाबा मुला ?
नीबा दुअीरीजा ङानीसे र्हाङला र्हुअीबाला रीमठीम, ग्योअीकाअीला थोरीजे ल्हानानजा सा“स्कृतिक गेताङरी ल्हानान बाङ पीन्सी थे खालला रीमठीमदा छार्ना ल्हेना लाबा गेताङगादे लाबान हाजी तर लीच्छाला दुअीरी चुसेजे आताबाजीम बीसी र्हाङवाङला कोरखाङगादेरीनुन सहभागी ताबान हाबा मुला । जसरी ल्होलो ल्होलो आदिवासी जनजाति गेन्दुनगादे मुला चु गेन्दुनगादेलानुन ठीम अनुसार जसरी थेनीला अधिवेशनगादे तादोबा मुबा थेन दुअीरीन आताबा, र्हेङबा दुअीदोना ठीम बीमा माङगेर दोसी नेतृत्व लाबान हाबा कमजोरीगादे ताबा म्राङबा मुला चुदा पोसी ङाच्छा वाङदोबा म्राङबा मुला । विशेषलासी ल्होछारदा नाम्सा नाम्सा थुमरी छाङमान तामाङदुगु दोना स्थापित लाबा थोरी नीबा दुअीरी ङानीसे महत्वपूर्ण भूमिका ख्लाङबा मुला ।

अझन् चु थोरी ङानीसे छोरङान पीन्बान हाबा मुला । दान्दे नाम्सा, खीमरोरी चु थोरी ज्याबा ताबान नीबा म्राङबा मुला, चुरी चुदा (ल्होछारदा) भड्काव लासी बोर्बा आता, तडकभडक, खर्चिलो स्होबारी आता बीबा साङग्युरनुन पीन्बान हाबा मुला ।
हाबा दुअीरी, हाबा रेगादेरी चु गेन्दुनसे तीग गे, गेताङगादे लाबा र्हाङनीला सोच मुला ? र्हाङनी र्हाङबान स्यान गेन्दुनगादे हाराङलासी ङाच्छा वाङदोला बीबा र्हाङदा छोर्बा मुला ?
मुख्यलासी तामाङ ह्युल्बा थोरी गे लाबा छाता गेन्दुन नेपाल तामाङ घेदुङ हीन्ना । स्यान ल्हानान तामाङ गेन्दुनगादेनुन मुला तर छाङमान र्हाङ–र्हाङलान तालग्यामसे ङाच्छा वाङजीबा म्राङजीबा मुला । र्हाङन्हाङरी समन्वय लासी प्राअी बीबा सोच आम्राङबा मुला । मोक्कोन तामाङ गेन्दुनगादे र्हाङन्हाङरी समन्वय लासीमाम ङाच्छा वाङबारी हाम्जीबीसाम दान्दे बीमा ज्याबा ताबारी हाम्सेला मुला बीबा ङाला सेमताम हीन्ना ।

अर्को पक्ष बीबाजा गेन्दुन न्होरला हिसाबसेनुन कोङबा तादोबा मुला । ल्हानान तामाङ गेन्दुनगादे न्होरला समस्यारी पर्दीसी कमजोर ताबान हाबा म्राङबा मुला । हाजुबाअी गेताङगादे लामादारीनुन तीबा ताङरी न्होरलान ताम हाला, न्होरविना महत्वपूर्ण गेनुन सफलतारी दोना लाबा आहाम्बाजीम । ह्याङला तामाङ समाज आर्थिक थोरीनुन च्याङना बीसाअीनुन ङानीसे कोङनालासी ङाच्छा थोबा मुला । हाबा रेरी चु गेन्दुनदा सहकारी माध्यमग्याम ङाच्छा थोगे बीबाथोरीनुन गेन्दुनना र्होदुगुदेन तामगान ताबान मुला । सहकारीला माध्यमग्याम ङाच्छा वाङमा आर्थिक थुमग्याम कोङबा ताबारी हाम्ला बीबा ङानीला विश्वास मुला । चु थोरी तोबा सरसल्लाह ताबानलाबा स्थिति मुला दान्दे ।

 थुम्जारी गुर्गी प्रश्न ङ्ओअीगे, दान्दे संघीयता कार्यान्वयनना ताङरी मुला, तह सोमला सरकारग्याम तह सोमला राज्य सञ्चालन ताबान हाबा मुला, चु थोरी र्हाङसे हाराङलासी समीक्षा लास्युबा मुला ?
ङाच्छा रजनीतिक नेतृत्वसे जसरी सिंहदरबारला र्हाङवाङ ह्युल्बाला ख्राङगारी बीबा मुबा, तर बीबार्हाङलासी चु स्याप्पा आरे ।

गादे र्हाङवाङगादे हाबारी बा“की मुला । थेराङलासीन दान्दे ह्युलकोरनुन स्थानिय ह्युल्बादा करला दोअी तानालाबा बीसी ल्हानान साङग्युरगादे माङगेर हाजीबा मुला । चु थोरी ह्युलबाला पक्षग्याम ल्हानान विरोध ताबान हाजीबा मुला दान्दे । र्हाङ र्हाङला हिसावसे स्थानिय तहगादेसे कर निर्धारणलामा सर्वसाधारण ह्युल्बा ल्हानान माररी पर्दीसेला स्थिति ताबा मुला ।

कमजोर म्हीदुगु करला माररी पर्दीबा तथ्यदुगु माङगेर हाजीबा मुला । चु सन्दर्भगादेदा च्यामा चु करला विषयसे संघीयतादा धक्का तानालासेला वा बीबा छोर्बा मुला । चुला वैज्ञानिक, व्यावहारिक रुपग्याम पुनरोवलोकन ताबारी जरुरी मुला ।